Yoğun gündemlerimizle hepimiz bir koşuşturmacanın içindeyiz ve çoğu zaman durup nefes dahi alamıyoruz. Böyle olunca haliyle ne hissettiğimize de çoğu zaman dikkat etmiyoruz. Halbuki bir gün içerisinde yaşadığımız, hatırladığımız, belki de hayal ettiğimiz olaylara karşı bir çok duygu geliştiriyoruz. Hatta hissettiklerimizle ilgili bile hissediyoruz ve duygu üretiyoruz -duygularımıza duygular hissetme- bunlara da ikincil duygular diyoruz. Örneğin sürekli evde olduğumuz için sıkıldık ve üzgün hissediyoruz, sonra sağlık çalışanlarını düşünüp evde ve güvende olduğumuz halde üzgün hissettiğimiz için kendimize kızıyoruz. İşte bu kızgınlık tam olarak ikincil bir duygu. Peki hissediyoruz da ne oluyor, ne işe yarıyor bu duygular, neden çok elzemler? Çünkü duygular yoğunluklarına ve bağlama göre davranışlarımızı şekillendiriyor. Kendimize nasıl davranıyoruz, diğerlerine nasıl davranıyoruz gibi konularda yolumuz hep duygularla kesişiyor.
Biraz daha işin felsefesine doğru eğildiğimizde şu soruyla karşılaşıyoruz duygular evrensel midir? Ve evet insana dair olan neredeyse her soruya olduğu gibi yine kesin bir cevap veremiyoruz. Neyse ki bazı bilim insanları bu konuda bazı fikirler geliştirmişler. Mesela Ekman, 6 temel duygudan bahsetmiş ve bu duygular için oluşan yüz ifadeleriyle bir çalışma yapmış. Ve ta daa mutluluk, korku, tiksinme, üzülme, öfke ve şaşkınlık duygularına verilen tepkilerin kültürden, çevreden bağımsız şekilde evrensel olduğu sonucuna ulaşmış. Bir de aslında hissettiğimiz belki trilyonlarca şey olmasına rağmen sadece isimlendirdiklerimiz üzerinden konuşabiliyoruz. Ve yine etkileyici bir kültürel çeşitlilikle karşılaşıyoruz. Örneğin Almanca’da bir kelime var, Almanların hissettiği ve isimlendirdigi bir duygu “schadenfreude” sevmediğimiz birinin başına kötü bir şey geldiğinde aldığımız haz demekmiş. Hadi bakalım şimdi biraz dürüst olma vakti ne kadar hızla kurtulmaya çalışsak da biz Türkçe konuşanlar da hissediyoruz bunu dimi;). Özellikle bu yoğun tempoda hepimizin özlemini çektiği bir diğer dilimizde karşılığı olmayan duygu ise “shinrin-yoku”, Japonca’da orman, doğa havası alınca hissedilen rahatlamaya verilen isim. Şimdi siz düşünün ve hissettiğiniz ama adını koyamadığınız bir duygunuz için kelime uydurun!
Duygular üzerine biraz daha derinleştik, farklı duygulardan da bahsettik, hatta belki sadece bize ait bir duygu bile uydurduk. Pekiyi şimdi okumaya ara verip bir nefes alın ve ne hissettiğinize odaklanın. Belki bir anda bu soruyu cevaplamak zor gelebilir, genellikle gün içerisinde durup kendimize peki şimdi ne hissediyorum diye sormuyoruz. Verdiğiniz cevap bir duygu olana kadar ne hissediyorum diye sormaya devam edin. Bu soruyu sorduğunuzda şimdi hissettiğiniz duygu yerine aklınıza belki 1 saat belki daha önce hissettiğiniz görece daha yoğun bir duygu gelebilir. Çünkü daha yoğun hissettiğimiz hatta üzülerek söylemeliyim ki daha olumsuz olan duyguları hatırlamamız daha kolay. E burada da işin içine evrim ve hayatta kalma isteğimiz geliyor. Yapmanız gereken bir şey var ama yapasınız gelmiyor, birini aramanız gerek ama eliniz telefona gitmiyor işte bu durumlarda kendinizi bir şey yapmaya zorlamak yerine durun ve ben şu anda ne hissediyorum diye sorun. Bilinçsizce kendimizi zorlamak bizi olumsuz strese doğru itecektir. Ne hissettiğinize yoğunlaştığınızda ise harekete geçmenize engel olan sebebe daha kolay ulaşırsınız. Hadi bakalım şimdi sıra denemekte, ne hissediyorsunuz?
Ekman, P., & Keltner, D. (1997). Universal facial expressions of emotion. Segerstrale U, P. Molnar P, eds. Nonverbal communication: Where nature meets culture, 27-46.
Barsade, S. G., Coutifaris, C. G., & Pillemer, J. (2018). Emotional contagion in organizational life. Research in Organizational Behavior, 38, 137-151.
McKay, M., Wood, J. C., & Brantley, J. (2019). The dialectical behavior therapy skills workbook: Practical DBT exercises for learning mindfulness, interpersonal effectiveness, emotion regulation, and distress tolerance. New Harbinger Publications.
Comments